<*زنوز شهرستانی است در 25 کیلومتری شمال شهرستان مرند. شهرستانی که به گواه اسناد تاریخی یکی از زیباترین باغ شهرهای ایران است. شهرستانی که سومین درالفنون ایران در آنجا تاسیس شده است. به این جهت سطح تحصیلات عمومی مردم این شهر و روستاهای اطراف بالاست.
زنوز در کنار جاده ارتباطی تبریز جلفا قرار دارد و برای رسیدن به آن از مرکز شهرستان مرند _ 60 کیلومتری تبریز - 300 تومان و از تبریز یک هزار تومان هزینه با صرف زمانی کمتر از یک ساعت نیاز است.
با این که در این شهرستان امکانات اقامتی آنچنانی وجود ندارد اما میهمان نوازی زنوزیها به اندازه‌ای است که می توان این نقصان را در بازدید از این شهر نادیده گرفت. علاوه بر کمپهای اقامتی که در حاشیه سد تفریحی زنوز ساخته می‌شود از مهمانسرای جهانگردی مرند نیز می‌توان به عنوان اتراقگاهی برای گردش در کل دره مرند و زنوز استفاده کرد.
زنوزشهری با هویت کم‌نظیر و دارای ارزش میراث فرهنگی و گردشگری خاص و یکی از شهرهای ممتاز با بافت خانه‌باغ کشور و منطقه است. نزدیکی به گمرک نوردوز و منطقه ویژه تجاری جلفا، کاهش مسیر ارتباطی مرکز استان به گمرکات نوردوز و منطقه ویژه تجاری جلفا و امکان کاهش مسیر ارتباطی مرکز استان به گمرکات نوردوز در صورت اتمام راه ارتباطی از شاخصه ای دسترسی به این شهر است.
موقعیت اقلیمی :
زنوز کوهستانی‌ترین نقطه شهر در شهرستان مرند است که ارتفاع آن از سطح دریا حدود 1600 متر و فاصله آن از مرکز شهرستان 30 کیلومتر است. حدود زنوز در تابعیت شهرستان مرند از شمال شهرستان جلفا، از شرق شهرستان ورزقان از غرب دهستانهای هرزندات شرق و غربی است .موقیعت جغرافیایی 45 درجه و56 دقیقه طول شرق 38 درجه و36 دقیقه عرض شمالی است.
در مورد تاریخچه شهر زنوز بطور دقیق نمی توان اظهارنظر کرد. زنوز در دوره صفویه اهمیت بسیاری داشته، به طوری که تفنگچیان زنوز از قلعه ها وشهرهای مهمی مثل تفلیس وایروان محافظت میکرده‌اند. از نظر موقعیت اجتماعی نیز زنوز شهریست با جمیعت حدود 5 هزار نفر که تاریخ تاسیس شهرداری در آن به سال 1332 بر می‌گردد. البته این شهر جمیعتی در حدود 20 هزار نفر داشته که به دلیل مهاجرت رو به کاهش نهاده است.
در مورد این شهر روایات تاریخی و افسانه‌های زیادی وجود دارد. برای نام زنوز همانند بسیاری از آبادیهای قدیمی معنی و مفهوم روشنی وجود ندارد. برخی معتقدند که زنوز به معنی شن و ماسه‌زار است و تعدادی اعتقاد دارند که زنوز یعنی دو بهاره. به اعتقاد آنها بهار اول زنوز در خود فصل بهار و بهار دوم هنگامی است که سیبها در تابستان می‌رسند. هر چند این معنی امروزه بیشتر در بین مردم جایگاه دارد اما نظرات دیگری نیز در مورد این شهر وجود دارد. شهر یونس یکی از آنهاست. وجود آرامگاه منتسب به حضرت یونس در زنوز که در زبان ترکی آذربایجانی یونوس تلفظ می‌شود باعث شده این احتمال نیز که نام زنوز از یونس گرفته شده باشد کم رنگ نباشد.
اما آنچه در این سالها زنوز را شهره خاص و عام کرده نام سیب درخشان زنوز است. در مورد سیب این شهر نیز روایات زیبایی وجود دارد: بعضی معتقدند باغهای سیب این شهر به گونه ای در جهت شمال به جنوب ساخته شده‌اند که به هنگام تابش ستاره قطبی درخشندگی خیره کننده‌ای را دریافت می‌کنند و به همین دلیل است که تمام سیبهایی که در این منطقه تولید می‌شوند علاوه بر بوی خوش از درخشندگی بالایی برخوردار هستند.
جاذبه های گردشگری
پل قدیمی ومشهور قیزیل کورپی (پل طلا)، کالاش (باغ امینی)، تفرجگاه ماهار، کوه سلطان سنجر، تفرجگاه آدنه، تفرجگاه دره چمن، تفرجگاه دامجی قیه و حاشیه سد زنوز از جاذبه های طبیعی و تاریخی زنوز محسوب می‌شوند.
زنوز دارای شخصیتهای فرهنگی و دینی قابل اعتنایی نیز بوده است که مقبره برخی از آنها به عنوان زیارتگاه و جاذبه گردشگری محسوب می‌شود. مقبره میزا حسن فانی زنوزی، مقبره سید هاشم ابن سید حسن، مقبره شیخ زین‌العابدین زنوزی معروف به شیخ، آرامگاه یونس نبی، پیر عثمانلی، مقبره آقا میر علی اکبر، پیر اویو قلی وپیر درویش قیزی.
اما طبیعت و توپو گرافی زنوز نیز می‌تواند جزو بهترین مجموعه طبیعی ایران محسوب شود. گردهم آمدن جاذبه‌های کوهستانی، آبی، اقلیمی و فرهنگی در کمترین فاصله از یکدیگر این شهر را علی رغم کمبود تاسیسات گردشگری در زمره یکی از بهترین مناطق اکوتوریستی ایران قرار داده است. صخره های ممتد و زیبای سلدرم در حاشیه بستر رودی که از سد زنوز خارج می‌شود چشم انداز و قابلیت منطقه را برای برگزاری تورهایی مانند طبیعت گردی، صخره‌نوردی، کایت سواری و پرش با بانجی مستعد نشان میدهد.
همچنین احداث تله طائر(اتوبوس هوایی) که اولین تله کابین از نوع خود در ایران است این منطقه را برای احداث تاسیسات گردشگری در اولویت نگاه سرمایه گذاران فرهنگی و گردشگری قرار داده است.
یکی دیگر از جاذبه‌های شهر زنوز که شاید مهمترین آن باشد روستای تاریخی پلکانی زنوزق است. روستایی که به گواه بسیاری از پژوهشگران و ایران شناسان منحصر به فرد است.
بافت بناها در این روستا فضای زیبا و دلنشینی را آفریده و با جمیعتی در حدود 4 هزار نفر ساکن آن را به یکی از بزرگترین روستاهای تاریخی کشور تبدیل ساخته که دارای ارزشهای معماری خاص و ممتاز است. وجود قلعه تاریخی زنوزق که تاکنون هیچ کاوشی در آن صورت نگرفته گویای بسیاری از مراحل رشد آن روستا است که کاوش در آن می‌تواند بسیاری از ذهنیات تاریخی در مورد زنوز را روشن کند. در گورستان زنوزق که در جنوبی ترین نقطه روستا قرار دارد سنگ نوشته‌های مربوط به قرن هشتم هجری را میتوان یافت.
در زنوز قدیم بیش از 500 چشمه وجود داشته و اکثر آنها به علت موقعیت زمین به سوی قبله جاری می‌شدند. در برخی نوشته ها تعداد این چشمه ها 360 یا 370 عدد ذکر شده است و اکنون نیز اکثر آنها در حیاط منازل، باغات وکوچه ها موجود هستند و جریانشان سرسبزی خاصی را در سراسر این منطقه به وجود آورده است. از جمله این چشمه ها می توان عبدالله چشمه سی، پاشا سویی، مرکو یا ملک آب، نهردوشان، کندارخی، ابولفتح چشمه سی (آب منبع قدیم زنوز) علی سویی، خطیب، عزیز چشمه سی را نام برد.
وجود سد زنوز چای از عمده ویژگیهای منابع شهر است. افزون بر آن آب بندهای متعددی در حوزه موجود است که از آن جمله می توان به آب بند زنوز در روبروی قریه قره تپه، آب بند روستای زنوزق (استخر آبیاری) همچون قوشا گوللر،:کالاش، طالب، قره گل، مارازا و غیره نام برد.
کشاورزی و محصولات عمده:
کشاورزی و باغداری زنوز از دیر باز مورد توجه بوده و به لحاظ استعداد و منطقه به فرآورده های سیب سردرختی زنوز اشتهار فراوان دارد. به طوری که ایرانیان زنوز را بیشتر به واسطه سه مشخصه می‌شناسند. فرهنگ توسعه یافته، سیب و صنایع دستی.
سیب سر درختی یکی از شناسه های کشاورزی زنوز از قدیم الایام بوده است و وجود دهها گونه سیب بومی در تولیدات کشاورزی تنوع خاصی را در این شهر و پیرامون آن بوجود آورده است. علاوه بر سیب، سردرختی‌های گوناگون از جمله زرد آلو، گردو، گلابی، آلبالو و دیگر محصولات با کیفیت نیز در زنوز بعمل می‌آید.
عسل زنوز نیز از تولیدات با ارزش منطقه است. در حدود 10 درصد از ساکنین در زنبورداری فعال هستند.
صنایع دستی :
صنایع سفال و سرامیک زنوز از دیرباز معروف بوده و در حال حاضر 3 کارگاه یکی وابسته به سازمان صنایع دستی و 2 کارگاه خصوصی در این زمینه فعالیت می‌کنند.
علاوه بر کارگاههای سفال و سرامیک صنایع دستی دیگری از قبیل جوراب بافی " گلیم بافی ، جاجیم بافی نیز از دیگر صنایع دستی در حال فراموشی این شهر رویایی است که نیاز به توسعه و سرمایه گذاری دارد.*ادامه مطلب...**>زنوز شهر سیب سرخ